OBOSTRZENIA I ZAKAZY PANDEMICZNE A OTWARCIE BIZNESU

W związku z pandemią koronawirusa polski rząd wprowadził lockdown dla wielu branż i tym samym uniemożliwił przedsiębiorcom prowadzenie biznesu. Byli jednak tacy, którzy wbrew rządowym zakazom otworzyli swoje biznesy, dostali kary i wnieśli sprawę do sądu. Zapadają już pierwsze wyroki, w tym wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z dnia 27 października 2020r. (II SA/Op 219/20) uwzględniający skargę na decyzję o ukaraniu przedsiębiorcy za otwarcie salonu fryzjerskiego (czy raczej, jak tłumaczył przedsiębiorca, przyjacielskie świadczenie usługi). Sędzia wydał wyrok na korzyść przedsiębiorcy. To wiemy, ale czy wiemy dlaczego? I co ten wyrok mówi innym przedsiębiorcom, którzy otwierają biznesy wbrew rządowym obostrzeniom?

Jak być powinno?

  1. Zgodnie z art. 232 Konstytucją RP Rada Ministrów może wprowadzić na określony czas (nie dłużej niż 30 dni, chyba że Sejm wyrazi zgodę na przedłużenie tego okresu) stan klęski żywiołowej na terenie całego państwa albo jego części.
  2. Artykuł 233 ust. 3 Konstytucji RP mówi, że ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w stanie klęski żywiołowej może ograniczać wolności i prawa, takie jak: wolność działalności gospodarczej, wolność osobistą, nienaruszalność mieszkania, wolność poruszania się i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, prawo do strajku, prawo własności, wolność pracy, prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, prawo do wypoczynku.
  3. Zakres ograniczeń został wymieniony w art. 21 ust. 1 ustawy o stanie klęski żywiołowej, a zakłada możliwość m.in.:
  • 1) zawieszenia działalności określonych przedsiębiorców;
  • 2) nakazu lub zakazu prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju(…);
  • 5) obowiązku poddania się badaniom lekarskim, leczeniu, szczepieniom ochronnym (…)
  • 6) obowiązku poddania się kwarantannie;
  • (…)
  • 14) zakazu organizowania lub przeprowadzania imprez masowych;
  • 15) nakazu lub zakazie określonego sposobu przemieszczania się;
  • (…)
  1. Ograniczenia praw i wolności nadanych przez Konstytucję RP są określane tylko w ustawie i w to zakresie, jaki jest niezbędny dla utrzymania porządku i bezpieczeństwa publicznego, a samo rozporządzenie powinno wskazywać na techniczne sposoby wprowadzenia danych zakazów (ustawa określa jakie ograniczenia można wprowadzić, a rozporządzenie – w jaki sposób).

Zatem wprowadzanie zakazów i obostrzeń na podstawie rozporządzeń jest dopuszczalne tylko i wyłącznie, jeśli jest ogłoszony stan klęski żywiołowej. Ograniczenia konstytucyjnych praw i wolności mogą być wprowadzane tylko w ustawie, zaś sam sposób uregulowania musi być kompletny i szczegółowy.

A jak jest obecnie?

Ustawodawca poprzez wprowadzenie przepisów związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem epidemii wywołanej wirusem SARS-CoV-2 wywrócił porządek prawny – przeniósł do rozporządzenia uprawnienia nadane rangą ustawową. Taka sytuacja mogłaby mieć miejsce, gdyby został wprowadzony stan klęski żywiołowej.

Do ustawy z dnia 5 grudnia 2008r. (o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi) zostały dodane:

1. art. 46a, który “uzbroił” Radę Ministrów w możliwość określenia rozporządzeniem:

  • – obszarów objętych epidemią lub zagrożonych stanem epidemicznym;
  • – rodzaj stosowanych rozwiązań;

2. art. 46b, który umożliwił wprowadzanie dobrze znanych nam obostrzeń, takich jak ograniczenia m.in. w sposobie przemieszczania się, prowadzenia działalności gospodarczej, sposobie i miejscu kwarantanny.

Wojewódzki Sąd Administracyjny z Opola zwrócił uwagę na fakt, iż ograniczenia, które wynikają wprost z ustawy (mogą być wprowadzane tylko i wyłącznie na podstawie ustawy), zostały przeniesione na poziom rozporządzenia, z pominięciem przewidzianej drogi prawnej: “(…)podjęte działania legislacyjne stworzyły taki stan prawny (…), który w istocie odpowiada regulacjom obowiązującym w stanie klęski żywiołowej, choć stan ten nie został wprowadzony”. Oznacza to tyle, że uprawnienia do wprowadzania ograniczeń swobód i wolności nie mają zastosowania w zaistniałej sytuacji.

Wydawane rozporządzenia nie spełniają wymogów przewidzianych przez art. 92 Konstytycji RP. Wprawdzie jest określony organ uprawniony do wydawania rozporządzeń i jest określony zakres spraw, który ma być uregulowany w rozporządzeniu, ale nie ma wytycznych co do treści wydawanego rozporządzenia, bo nie zostały określone warunki wprowadzenia ograniczeń, obowiązków i nakazów. To tak jakby – mówiąc obrazowo – rodzice w ramach kary kazali dziecku posprzątać pokój, ale nie powiedzieli mu, co ma zrobić, żeby możne było uznać, że pokój jest posprzątany.

Kolejną kwestią, na którą zwrócił uwagę sąd, jest fakt, iż możliwość ogłoszenia ograniczeń w prowadzeniu działalności gospodarczej, nie jest równoznaczna z możliwością wprowadzenia zakazu działalności, a tak się stało przez rozporządzenia z 19 kwietnia 2020r., 31 marca 2020r. czy z 10 kwietnia 2020r.

Sąd wskazał, iż zgodnie z art. 22 Konstytucji RP wprowadzenie ograniczeń w prowadzeniu działalności gospodarczej jest możliwe tylko na podstawie ustawy, a ustawodawca, by móc ingerować w konstytucyjne prawa i wolności (w tym do prowadzenia działalności gospodarczej), musi wprowadzić stan klęski żywiołowej.

Sprawa fryzjera przed Sądem w Opolu

Sąd wskazał liczne uchybienia, które miały miejsce w ww. sprawie:

  • – inspekcja sanitarna oparła postępowanie dowodowe na notatce urzędowej Policji – bez przeprowadzenia postępowania dowodowego, m.in. przesłuchania strony postępowania (naruszenie art. 86 k.p.a.);
  • – strona otrzymała informację o toczącym się postępowaniu wraz z decyzją nakładającą karę bez możliwości brania czynnego udziału w postępowaniu, w tym wypowiedzeniu się co do zebranego materiału (naruszenie art. 10 § 1 k.p.a.);
  • – notatka urzędowa wydana przez Policję była jedynym dowodem w postępowaniu, a więc organ inspekcji sanitarnej w sposób niedostateczny dokonał zebrania materiału i wyjaśnienia sprawy (naruszenie art. 77 § 1 k.p.a.);
  • – ewentualna kara pieniężna musi być nakładana w oparciu o rozważenie warunków osobistych strony, na którą ma być nakładana – w przedmiotowej sprawie również nie miało to miejsca (naruszenie art. 189d pkt 7 k.p.a. oraz art. 8 § 1 k.p.a.).

Podsumowanie

Ustawodawca wprowadził do systemu prawnego przedstawione obostrzenia, nakazy i zakazy w sposób wadliwy. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu potwierdza i kompleksowo wyjaśnia przyczyny uznania tej drogi na niewłaściwą. W następstwie wprowadzonych obostrzeń, egzekwowanie ich przestrzegania przez Policję i Państwową Inspekcję Sanitarną siłą rzeczy również musi być uznane za niewłaściwe. Podobne wyroki zapadły w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Warszawie, gdzie po kolei uwzględniano skargi na decyzje administracyjne nakładające kary.

Należy pamiętać, że obywatele nie są bezbronni i w każdym momencie mogą zgłosić się o pomoc do profesjonalistów. Zapraszamy do kontaktu osoby, które chcą uzyskać więcej informacji na temat dostępnych środków czy chcą się podzielić swoimi problemami związanymi z wprowadzonymi obostrzeniami.